مفهوم‌شناسی مسخره کردن:

تمسخر از ریشه (‌س خ ر‌) گرفته شده و در باب تفعل ثلاثی مزید به کار رفته است. معنای تسخیر، تذلیل و ذلیل کردن در برابر عزیز کردن است. ابن منظور سخر را مقهور کردن و ذلیل کردن معنا کرده است و درباره تسخیر گفته که آن مکلف کردن شخص به کاری بدون اجرت و مزد است. هر مقهوری که از سوی دیگری تدبیر شود و مالک خود نباشد و تحت قهر دیگری عمل کند، مسخر و تسخیر شده است.(لسان العرب، ابن منظور، ذیل واژه سخر)

با نگاهی به دو حرف سین و خاء و قرار گرفتن آن در واژگان دیگر، می‌توان در همه واژگانی که این دو حرف در آن به کار رفته است، نوعی نرمی و سبکی و ذلت و خفاء را از معانی آن واژگان به دست آورد. این بدان معناست که سخر نیز دلالت بر چنین احوالاتی دارد.

واژگان دیگری در عربی برای بیان حالت‌های گوناگون تمسخر به کار می‌رود. از جمله هزء، غمز، لمز، همز، ضحک، تهکم، تندر و مانند آن. البته هر یک از این واژگان با همه اشتراکات دارای افتراق و تمایزهایی است که موجب امتیاز به کارگیری هر یک در موقعیت خاص و معین می‌شود و لطایفی را بیان می‌کند. 

روش‌های استهزاء:
خداوند در آیات قرآنی به برخی از روش‌های مسخره‌کنندگان ‌اشاره می‌کند که عبارتند از:
1. ‌اشاره چشم: یکی از روش‌هایی که از سوى استهزاگران به کار گرفته می‌شود ‌اشاره چشم به همدیگر برای دست انداختن فردی است که از آن به غمزه تعبیر می‌شود. (مطففین، آیات 29 و 30)

2. حرکت سر و شکلک در آوردن: تکان دادن سر از شیوه‌هاى استهزاگران براى تمسخر دیگران است. این روش از سوی کافران و منافقان مورد استفاده بوده است. (اسراء، آیه 51)

3. سوت زدن: سوت کشیدن از دیگر شیوه‌هایی است که برخی برای تمسخر دیگران به کار می‌برند. (ابراهیم، آیه 9)

4. کنایه زدن: استفاده از کنایه‌هاى تمسخرآمیز، از دیگر روش‌هاى استهزاگران است. خداوند در آیاتی از جمله آیه 64 سوره نساء و 38 سوره هود به این شیوه‌ اشاره می‌کند.

5. القاب زشت: نامگذارى زشت و کفرآلود، از شیوه‌هاى دیگر تمسخرکنندگان است. این روش در میان برخی از مسلمانان دیده می‌شود که مثلا افراد را به اسم‌هایی زشت نامگذاری کرده و آنان را در جامعه دست می‌اندازند. علت این امر را می‌بایست در کاستی اخلاقی و روانی افراد و یا حسادت و بیماردلی آنان جست که می‌کوشند با نامگذاری زشت، ترور شخصیت کنند یا کمبودهای خود را با ایجاد کمبود‌های دروغی در دیگران بپوشانند و یا جبران کنند.(حجرات، آیه 11)

6. درخواست‌های نامعقول: گاه برای دست انداختن دیگری از روش درخواست‌های نامعقول استفاده می‌کنند که شخص از انجام یا گفتن آن عاجز است تا این گونه با فضاسازی و آلوده کردن جو و فضا به مقاصد پلید خودشان برسند. (انعام، آیات 8 و10؛ نحل، آیات 33 و 34)

استفاده از کنایه‌هاى تمسخرآمیز، از روش‌هاى استهزاگران است

سوالات شرعی در خصوص مسخره کردن دیگران:
حکم فحش دادن یا بد و بیراه گفتن به کسی وقتی تنها هستیم چیست؟ چه زبانی چه در دل؟
فحش دادن و بيراه گفتن به ديگران در صورتي که فرد ديگري نباشد و کسي هم نشنود به خودي خود حرام نيست چون موجب اذيت و يا تهمت و غيبت ديگران نمي باشد، ليکن اين نوع رفتار هرچند در خلوت؛ نفس انسان را آلوده ميکند و زمينه گناه رافراهم مي کند بهتر است از بيراه گفتن به ديگران در خلوت با خود، نيز خود داري شود.
سؤال حضوری از دفتر آيت الله فاضل لنکراني.

وقتي در جمع هستيم و حرف از افراد مشهور به ميان مي آيد مثل سياسيون، ورزشکاران و هنرمندان ناخداگاه پشت سرشان حرف زده مي شود يا حتي ممکن است مسخره شان کنيم آيا اين کار گناه است؟ وقتي مشهور مي شوند نبايد خود را براي اين چيزها اماده کنند؟
در صورتي که عيب آنها گفته شود و يا مسخره نمائيد و کسي که مي شنود بفهمد عيب چه کسي گفته می شود، گناه است و غيبت و يا مسخره کردن افرادي که مشهور باشند نيز جايز نيست. البته اگر عيب کسي مشهور باشد و همه بداند که اين عيب را دارد و آن عيب گفته شود اشکال ندارد هرچند احتياط در ترک گفتن چنين عيب مي باشد، اما اگر داراي عيب مشهور نباشد، خودش مشهور باشد غيبت کردن و يا تهمت و تمسخر نمودن او حرام است. 
سؤال حضوری از دفتر آيت الله فاضل لنکراني.

استهزا و توهین به دیگران در برنامه هاى تفریحى طنز چه حکمى دارد؟
اگر واقعاً توهین باشد، جایز نیست.

لطیفه هایى که درباره اهالى برخى مناطق ایران گفته مى شود، در چه محدوده اى مجاز، و در چه صورت حرام مى باشد؟
در مواردى که باعث هتک اهالى آن منطقه شود، جایز نیست.

لطیفه هایى که درباره ملل غیر مسلمان گفته مى شود، چه حکمى دارد؟ در مورد ملل مسلمان چطور؟
در هر دو مورد باید ادب اسلامى رعایت شود، و هتک و توهینى به عمل نیاید. مگر ملّتهایى که محارب با مسلمین هستند.

آیا تمسخر افرادى که متجاهر به فسق هستند، جایز است؟
در صورتى که راه نهى از منکر، منحصر به این کار باشد، جایز است. 

حکم شرعی مسخره کردن غیر مسلمانان (مانند مسخره کردن حرف زدنشان، و یا قد و قامت آنها، و یا کشیدن کاریکاتور آنها) چیست؟
چنین کاری شایسته نیست و اخلاق اسلامی اقتضا می‌کند نسبت به غیر مسلمانانی که در همزیستی مسالمت آمیز با مسلمانان به سر می‌برند، برخوردی مناسب صورت پذیرد، اما طبیعتاً و بر اساس آموزه‌های قرآنی می‌توان با دشمنانی که تمسخر افراد باایمان را رویکرد دائمی خود قرارداده‌اند، مانند خودشان برخورد کرد زیرا «کلوخ‌انداز را پاداش سنگ است».

احادیث درباره مسخره کردن دیگران:

امام سجاد عليه ‏السلام:
وَ الذُّنُوبُ الّتى تُنزِلُ النِّقَمَ عِصيانُ العارِفِ بِالبَغىِ وَ التَطاوُلُ عَلَى النّاسِ وَ الاِستِهزاءُ بِهِم وَ السُّخريَّةُ مِنهُم؛
گناهانى كه باعث نزول عذاب مى‏شوند، عبارت‏اند از: ستم كردن شخص از روى آگاهى، تجاوز به حقوق مردم، و دست انداختن و مسخره كردن آنان.

حضرت على علیه السلام:
إنّ اللّه تبارك و تعالى أخفى أربعه فی أربعه... و أخفى ولیّه فی عباده فلا تستصغرنّ عبدا من عبید اللّه فربّما یكون ولیّه و أنت لا تعلم. خداى تبارك و تعالى چهار چیز را در چهار چیز پنهان نموده است:... ولىّ خود را در میان بندگان خویش پنهان داشته است. پس به هیچ بنده‏اى از بندگان خدا با چشم حقارت نگاه مكن كه شاید همان (كسى كه به او بى‏اعتنا هستى‏) ولىّ خدا باشد و تو ندانى.
 

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله:

 إنّ المُستَهزِئينَ يُفتَحُ لأحَدِهِم بابُ الجَنَّةِ ، فيُقالُ : هَلُمَّ : فَيَجِيءُ بِكَرْبِهِ و غَمِّهِ ، فإذا جاءَ اُغلِقَ دُونَهُ ، ثُمّ يُفتَحُ لَهُ بابٌ آخَرُ··· فما يَزالُ كذلكَ حتّى أنَّ الرَّجُلَ لَيُفتَحُ لَهُ البابُ فيقالُ لَهُ: هَلُمَّ هَلُمَّ ، فما يَأتِيهِ .حديث
دَرِ بهشت به روى يكى از مسخره كنندگان باز مى گردد و به او گفته مى شود : بيا .او با غم و اندوه جلو مى رود و چون نزديك شد ، در به رويش بسته مى شود . سپس در ديگرى به رويش گشوده مى گردد··· اين كار مرتّبا تكرار مى شود تا جايى كه در به رويش باز مى گردد و گفته مى شود : بيا ، بيا ؛ اما او ديگر جلو نمى رود . 

امام صادق عليه السلام:

لا يَطمَعَنَّ المُستَهزِئُ بالناسِ في صِدقِ المَوَدَّةِ .حديث
كسى كه مردم را مسخره مى كند ، نبايد به دوستى خالصانه آنها چشم اميد بندد .